Oudheidkundig Streekmuseum, Alphen

Het Oudheidkundig Streekmuseum is gevestigd in een voormalig protestants kerkje uit 1820 in het Brabantse Alphen. U kunt in het museum een collectie archeologische vondsten bekijken die teruggaan tot de Romeinse tijd. De meeste vondsten zijn gedaan bij opgravingen van oude grafheuvels. Zo kunt u bijvoorbeeld gereedschappen voor de jacht, sieraden en oude munten bekijken. Verder is er een verzameling spullen uit de 19e en 20e eeuw te bekijken met klederdracht en vondsten die te maken hebben met de tweede wereldoorlog. Het museum is zeker een bezoekje waard als je van geschiedenis houdt.

Openingstijden

Elke donderdagmiddag en de 2e en 4e zondag in de maand steeds van 13.30 tot 16.30 uur.

In de maanden juli en augustus elke zondag.

Op afspraak (reservering bijv.): tel. 06-53755033 (Toon).

In januari en februari is het museum gesloten.

Omgeving

Alphen is een dorp in de gemeente Alphen-Chaam, in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Het dorp is gelegen tussen Riel en Baarle-Nassau en in de buurt van Tilburg en Breda en telt 4.305 inwoners. Het ligt vlakbij de Belgische grens. Alphen ligt op een dekzandrug. In de omgeving van Alphen zijn tal van prehistorische vondsten gedaan die duiden op vroege bewoning van deze streek. Deze gaat terug tot 2000 à 3000 jaar v.Chr. Alphen is een prachtig dorp met mooie oude huisjes en bijzondere gebouwen.

Bezienswaardigheden in Alphen:

• Café ’t Raedthuys, uit 1645, aan de Heuvelstraat. Het was oorspronkelijk een langgevelboerderij en vervulde allerlei functies, waaronder die van woonhuis. In de huidige staat is het een verdiepinghuis. Het heeft uiteindelijk de functie van raadhuis vervuld tot er tegenover een nieuw raadhuis werd gebouwd dat tegenwoordig ook niet meer als zodanig dienstdoet. Pas sedert 1979 is het een café, maar delen van het oorspronkelijke interieur, zoals vloer, zoldering, bedstee en schouw, zijn nog intact.
• Sint-Willibrorduskerk, met laatgotische toren uit 1500 en huidige kerk uit 1955
• Woonhuis aan Molenstraat 8, met een trapgevel uit 1614-1619 en de rest nog iets ouder. Omstreeks 1700 werd nog een vleugel bijgebouwd waarin een brouwerij gevestigd was. In 1944 liep het gebouw oorlogsschade op maar het werd in 1965-1966 gerestaureerd.
• De Hoevens, een boerderijcomplex aan de Goorstraat 2. Oorspronkelijk was dit een pachthoeve van de Abdij van Tongerlo. In 1918 werd het landgoed aangekocht door de Tilburgse textielfamilie Blomjous. Een jachtkamer werd aangebouwd, ontworpen door Jan van der Valk. In 2003 werd het gehele complex geklasseerd als Rijksmonument. De vierbeukige Vlaamse schuur stamt oorspronkelijk uit de 15e eeuw maar is in de huidige vorm jonger, ze werd in 2001 gerestaureerd. Voorts is er een bakhuis dat waarschijnlijk 19e-eeuws is, een karreschuur uit de 18e eeuw en een schuur uit de 17e en 18e eeuw.
• Voormalig klooster, gesticht in 1864. Er was een meisjesschool aan verbonden. Het gebouw werd zwaar beschadigd in 1944 en in 1956 herbouwd. Na het vertrek van de zusters werd het klooster in 2002 gerestaureerd, waarna er een café-brasserie in kwam.
• Voormalige noodkerk die van 1945 tot 1954 dienst heeft gedaan, toen de Heilige Willibrorduskerk onbruikbaar was wegens oorlogsschade. Tegenwoordig een buurthuis.
• De voormalige Hervormde kerk, bijgenaamd kapel van Alphen, werd gebouwd in 1820, nadat de katholieken hun kerk hadden teruggekregen. Hier kerkte vooral het personeel van douane en marechaussee, dat de grens moest bewaken. Het eenvoudige witte bakstenen zaalkerkje met zadeldak en dakruiter was tot 1937 in gebruik. Tot 1915 was er wekelijks een kerkdienst. Van 1914-1918, tijdens de mobilisatie, deed het dienst als militair tehuis. Tot 1937 was er nog een maandelijkse kerkdienst. In 1938 werd het aan de gemeente verkocht, waarna het nog een tijdje als opslagplaats dienstdeed. Sinds 1959 is er, door toedoen van pastoor Willem Binck, het Streekmuseum het Oudheidkundig Streekmuseum Alphen gevestigd. Van deze pastoor staat een standbeeld in het plantsoen dat het kerkje omringt. Het museum werd in 1972 opengesteld voor het publiek en in 1998 nog uitgebreid.
• Barbarakapel, aan de Goedentijd, uit 1932. Deze werd verplaatst in 1989 en nog eens in 2005, in beide gevallen wegens wegaanleg.
• De Belhamel, een bronzen beeld van een belhamel, vervaardigd door Toon Grassens. Op de heide werden vroeger veel hamels (gecastreerde rammen) gehouden. De leidinggevende hamel droeg een bel, vandaar de naam belhamel.
• Pestkerkhof, aangelegd buiten het dorp naar aanleiding van de pestepidemieën in 1604 en 1625, waarbij wel 500 (van de 1000) inwoners de dood vonden. Het bevond zich op grond die toebehoorde aan de Abdij van Tongerlo, aan de huidige Boslust. De locatie werd in 1934 teruggevonden door Pastoor Binck, die heemkundige was. Er werd een monumentje geplaatst dat geflankeerd wordt door twee kruisen. Deze gedenken de twee pastoors (Andreas Adriaensen en Joannes van den Heuvel) die overleden zijn ten gevolge van hun zorg voor de zieken. Het monument werd ontworpen door Jan Jacobs. Na de dood van pastoor Binck raakte het kerkhofje verwaarloosd, maar in 1987 werd het hersteld. Dit kerkhofje is uniek in Nederland. Het monument is echter niet op de originele locatie aangelegd, maar enkele honderden meters verderop.
• Oude Parochiebegraafplaats ligt in de kom van Alphen. Ze is merkwaardig omdat de parochianen sinds 1940 werden begraven onder uniforme gemetselde grafmonumenten. Pastoor Binck was immers van mening dat alle mensen gelijk waren. Er is tevens een erehofje met de graven van de Alphense oorlogsslachtoffers en bij de gevechten in oktober 1944 gesneuvelde Poolse militairen. Hier bevindt zich ook het graf van pastoor Binck, uit 1971. De calvarieberg van het kerkhof heeft een gietijzeren kruis. Hier bevindt zich het graf van pastoor De Leeuw, de opvolger van Binck. In 1983 werd een nieuwe (algemene) begraafplaats aangelegd, ’t Steenveld genaamd, en worden op de oude begraafplaats geen nieuwe overledenen meer begraven.
• St. Willibrorduskapel^[3] aan de Oude Maastrichtse Baan, op 1 km ten noordwesten van de kom, in het bos. Deze kapel werd gebouwd in 1939, ontworpen door Jos. Bedaux. De kapel werd zwaar beschadigd tijdens de gevechten in 1944, herbouwd in 1946 en gerestaureerd in 1975. Hier lag in de 19e eeuw een zogeheten Willibrordusput die gevoed werd door een kleine bron. Aan het water van deze bron werden geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. Kort na 1870 werd de put gedempt omdat er bijna iemand in verdronken was. Men heeft nog een nieuwe put gegraven van welks water de geneeskrachtige eigenschappen echter in twijfel werden getrokken. Om deze reden droogde de stroom bedevaartgangers omstreeks 1910 geheel op. Pastoor Willem Binck liet naar de oorspronkelijke put zoeken, die men ook vond in de vorm van een kuil met lemen rand, in de bodem waarvan water opwelde. Hiervan heeft men een nieuwe put gemaakt en daarbij een kapel met pompinstallatie gebouwd. Hij wilde de bedevaart in ere herstellen, maar dat is niet gelukt. Door de verlaging van de grondwaterstand in de jaren ’80 van de 20e eeuw is de bron inmiddels opgedroogd.
• Grafheuvel uit 2500 v.Chr., één der grootste van Noord-Brabant. Ze is gelegen in het bosgebied ten zuiden van de buurtschap Kwaalburg, dat de Generaalsbossen wordt genoemd. Het is een ringwalheuvel, waarin opgravingen zijn verricht en die daarna gereconstrueerd is.